‘De kip staat op tafel onder de os op het dak’
Afzonderlijke woordbetekenissen bestaan bij conventie, staan in woordenboeken of zijn aangeleerd. De betekenis van de grammaticaal correcte verzameling in mijn openingszin wordt pas helemaal duidelijk als ik concreter word. Hoewel de betekenis begint te dagen, moet hij nog iets meer een echte toepassing lijken, want u weet nu nog niet wat ik bedoel. Gaat het over een Chagall-inspiratie of is het een tableau-vivant?
Goed, we houden het op een ‘geinige’ restauranteigenaar die zijn gasten aan die tafel noodt, richting reproductie aan de muur. Met die context is de betekenis helder.
Nu bent u niet aanwezig bij deze scène; lezend flitsten er misschien beelden door uw hoofd bij woorden als ‘kip’ of ‘tafel’. Zulke contextloze woordenboekwoorden zijn van hun toepassing, plaats en tijd ontdaan. In de linguïstiek heten ze types (Eng.) Hun klanken of schriftsymbolen blijken perfect geschikt om in een praktijksituatie – Wittgensteins levensvorm– betekenis over te brengen.
Als ik ze zoals in mijn voorbeeldsituatie in een paar volzinnen plaats, lijk ik hun ‘bewegings-vrijheid’ drastisch te beperken en wek ik eensuggestie. Het lijkt alsof ik bliksemsnel een klein spinnenwebje maak waarin de woorden gevangen worden die daardoor een vaste plaats op een uniek moment krijgen toebedeeld. En als een spin in mijn web begrijpt u ineens bliksemsnel debetekenis!
Temeer omdat mijn woordkeus zich daarvoor leent, vermoed ik dat u die restaurantscène voor ogen heeft gekregen, een soort privé bij-effect van de betekenis. Hoewel gewekt met voor iedereen gelijkluidende woordbetekenissen, zullen dergelijke unieke privébeelden, die ook wel met tokens worden aangeduid, bij ieder van ons grondig verschillen in talloze details. Deze inwendige gebeurtenissen zijn spookachtig veranderlijk en soms heel dwingend van aard.
Nu een (tijdrovend) experimentje. Men neme een scène inclusief entourage in gedachten, alles in een gefabuleerde setting, dus niet de kip bij u thuis op tafel met rondom thonet-stoeltjes. Probeer nu dat beeld zo gedetailleerd mogelijk te fixeren in uw geheugen. Toon u een ware Proust in het beschrijven ervan terwijl we een schilder op uw aanwijzingen uw eigen gedachtekip laten schilderen: u stuurt zijn hand. (Proust heeft overigens zelf zo’n schilder ‘geschilderd’: Elstir in In de schaduwvan de bloeiende meisjes).
Idealiter heeft de schilder uiteindelijk uw token-Kentucky Fried-scene weergegeven. Als u nu zegt: “verdomd, dat is het precies!” heeft u dan gejokt?
En nu maar op zoek naar de met dit verhaal verloren tijd!
De afgelopen negen weken las u op dinsdag steeds een bijdrage van gastschrijver Onwijsgeer. Stevige kost (zeker vergeleken met het junkfood dat je op de meeste weblogs krijgt voorgeschoteld) en wie nog niet alles verteerd heeft kan onder ‘categorieën’ terecht. De RaDa-reda betreurt het dat de reeks ten einde is, bedankt de schrijver oprecht en hoopt stiekem dat er ooit een vervolg komt.
Mijn eerste reactie na het lezen van jouw kip-zin: Even in de Van Dale opzoeken wat de derde, vierde of vijfde betekenis van ‘os’ is. Een zwaar vierkant behakt of gezaagd stuk hout van 15 x 20 centimeter doorsnede? Het was dus wel even schrikken – is mijn geest verdord? – toen ik de rest van je leuke stukje las. Ook mijn dank voor deze interessante serie.