Beste Sinterklaaskadootje onder €0,25 dat je jezelf of anderen kunt geven? Bij Athenaeum Boekhandel griste ik een promotieuitgave van de toonbank voor Leven & Lot van Vasili Grossman. 30 pagina’s, met de complimenten van uitgeverij Balans.
De geschiedenis van een manuscript, heet het.
Leven en Lot, waaraan Grossman tien jaar had gewerkt, werd in 1961 door een geschrokken tijdschriftuitgever aan de KGB toegespeeld, waarna een grondige huiszoeking volgde: behalve het manuscript werden alle uitgetypte exemplaren, alsmede de aantekeningen en kladversies van de roman in beslag genomen. In gezelschap van de veiligheidsagenten bezocht Grossman vervolgens zijn typiste, die haar exemplaar moest inleveren, samen met de carbondoorslagen en (voor alle zekerheid!) het typelint.
Weg boek! De schrijver werd keurig thuis afgezet; zijn carrière was voorbij. Er volgden geen juridische sancties, maar de ‘arrestatie’ (Grossmans term) van zijn levenswerk was de zwaarste straf die ze hem hadden kunnen opleggen.
Een jaar na de confiscatie schreef de wanhopige Grossman een smeekbrief. Aan de eerste secretaris van het Centraal Comité van de Communistische Partij van de Sovjetunie, Nikita Sergejevitsj Chroesjtsjov. Het is een brief die je naar de keel grijpt. Ik citeer hier alleen de slotalinea (N.B. de brief staat integraal in het boekje):
‘Mijn huidige situatie, mijn fysieke vrijheid is zinloos en onwaarachtig als het boek waaraan ik mijn leven heb gegeven zich in gevangenschap bevindt. Ik heb het tenslotte geschreven; ik heb er geen afstand van genomen en zal dat ook niet doen. Het is nu twaalf jaar geleden dat ik aan dit boek begon te werken. Ik geloof nog steeds dat ik de waarheid heb geschreven, uit liefde en medelijden, omdat ik in mensen geloof. Ik verzoek u mijn boek de vrijheid te geven. Met de meeste hoogachting, V.G.’
Als reactie werd hij uitgenodigd voor een onderhoud met Soeslov, die hem mededeelde dat zijn boek op zijn vroegst over twee- of driehonderd jaar kon verschijnen. ‘Een bedreiging voor de Sovjetstaat’, noemde de partij-ideoloog het.
Dat laatste was waarschijnlijk niet zo’n holle frase als je eerst meesmuilend denkt. Ik lees Leven en Lot momenteel (tijdelijke invaliditeit heeft ook zo zijn voordelen) en na 500 van de 900 pagina’s houdt het me nog steeds in de ban. Het is even grandioos als verschrikkelijk, zowel menselijk als nietsontziend.
P.S.1 Hé, de twee varkentjes uit Gemeenteprozac staan in Grote Broer het HD! Denise Eikelenboom (VVD) wil de bezwaarprocedure laten vervallen. Belachelijk!
P.S. 2 Hé, Cees van Hoore uit Leiden leest het RaDa: ‘mea culpa, mea culpa, maxima mea culpa’ schreef hij vrijdag in zijn HD-column aan deze (wat…?!) ‘Beobachter’ nav van zijn vergissing (zie Ontworteld).
P.S. 3 Hé, Ziggy nomineert Stadsverdichter voor Haarlems Woord van het Jaar! De concurrentie is zwaar, dus ik juich nog niet.
Het lijkt erop dat dit werk van Grossman een megaseller voor de Sinterklaas wordt. Waarom? Iedereen heeft destijds die Goelag Archipel proberen door te worstelen. Hoe rechtvaardig dat boek ook was, en hoe meedogenloos het sovietsysteem ook werd ontrafeld, niemand is toch verder gekomen dan de helft van deel 1? Dan was je die vreselijke opsommingen wel zat.
Alle lezers met die ervaring willen nu wel eens een goed boek over dat verhaal lezen. Solzjenitsyn was toch eigenlijk in de Goelag niet meer dan een dissidente Loe de Jong met meer affiniteit met de waarheid dan met goede boeken. En dan hopen we maar dat zijn waarheid niet als hoax onderuit wordt gehaald op termijn. De desillusies zijn de wereld nog lang niet uit en S. is echt nog maar koud dood.
@Onwijsgeer: wat denk je, zijn mijn recente bijdragen weer ok? Bij jou weet ik nooit zo goed wat gezondheid precies inhoudt.
Een kadootje onder de € 0,25? Ik kon niet anders dan naar aanleiding van dit stukje 40 euro te investeren in een fijne decembermaand.
@iamzero: voor de prijs van twee Wladiwostok!s… Dat is een koopje!
4 zelfs…