Zijn er grenzen aan wat een schrijver zijn lezers mag aandoen nadat hij hen zijn fictieve wereld heeft binnengelokt? Bestaan er ‘verboden’ plotwendingen?
In concreto: ik las vorige week een roman die ik vanwege het onderwerp aanvankelijk niet wilde lezen. Een jonge vrouw wordt jarenlang gegijzeld. De ontvoerder misbruikt haar en heeft een zoontje bij haar verwekt, dat niet beter weet dan dat Kamer de hele wereld is – een wereld met twee bewoners die het goed hebben samen en waarin voor het kind van alles te ontdekken en beleven valt. Zijn vriendjes heten Kam, TV, Stuiterbal en Dekentje.
Als de peuter vijf is, bedenkt de moeder een ontsnappingsplan. Stap 1 lukt: ze smokkelt haar zoon naar Buiten (ik geef de details hier niet). Halverwege het boek, aan het eind van een van de spannendste passages die ik ooit heb gelezen, moet blijken of de moeder nog leeft of dat ze door haar ontvoerder is vermoord.
Als zij (de auteur) / hij (de ontvoerder) die moeder iets heeft aangedaan, hou ik op met lezen, dacht ik toen de ontknoping naderde. Dat zou geestelijke wreedheid zijn, je hoeft als lezer niet alles te pikken!
Een wat kinderlijke reactie? Ja, dat vond ik zelf nou ook. Sinds de achttiende eeuw werd King Lear lange tijd opgevoerd met een happy ending. Cordelia bleef leven. Toen ik dat als student voor het eerst hoorde, deed ik enigszins meesmuilend. Nu komt het me ineens niet meer zo belachelijk voor.
Het (schitterende!) boek: Room van Emma Donoghue. Ik heb het inmiddels uit. Er is een Nederlandse vertaling, ‘Kamer’.
.
Jaren geleden las ik Oolog & Vrede van Tolstoj, twee dikke delen. Op een gegeven moment introduceert (schept) Tolstoj een sympathiek personage; een jongen (ongeveer 14 jaar) waar iedereen van het peloton waarin hij gelegerd is, prima mee kan omgaan. Hij lacht altijd, heeft overal plezier in, is zeer enthousiast en collegiaal. Als lezer ga je daarin ook helemaal mee. Maar het is oorlog en de jongen (hoe heette hij nou toch?) gaat mee op veldslag. Het gevecht begint en Tolstoj krijgt het dus voor mekaar om die jongen in de laatste zin van dat hoofdstuk door een kogel te laten sterven.
Ik ervaarde dat destijds ook als een zeer geniepige, zeer manipulatieve streek van de schrijver / Tolstoj. Het personage was weliswaar van papier, maar het kwam toch wel aan bij de lezer. Klap in je gezicht.
Goed boek dus.