Scherpslijper in brons

Gastbijdrage van Harrie van der Meulen

Het Ampzing-genootschap draag ik een warm hart toe. Hun website staat bij Mijn Favorieten en bijna dagelijks kijk ik of er weer iets leuks op staat. Dankzij de Ampzing Broodkast op Haarlem105 zit ik vijftig jaar na de Familie Doorsnee ineens weer af en toe ‘s avonds aan de radio gekluisterd. Verwacht echter niet dat ik ook maar een cent bijdraag aan dat beeldje van Samuel Ampzing bij de Grote Kerk. Dat lijkt me namelijk veel te veel eer voor een man, die een intolerante, welhaast pathologische scherpslijper was, zonder enig respect voor mensen die anders dachten dan hij. Tel daarbij z’n dweperige nationalisme en lokaal chauvinisme en je krijgt een beeld van een zeldzaam geborneerd en querulanterig mannetje, waarbij zelfs de doorsnee SGP-er van nu een bonhomische levensgenieter wordt.

Lang heb ik gedacht dat ik in Haarlem zo’n beetje de enige was met bedenkingen tegen Ampzing, tot ik op 31 juli de column van Ko van Leeuwen in het Haarlems Dagblad las. Hij blijkt dan wel zo’n miniatuur-Ampzing in de vensterbank te hebben staan, maar helemaal lekker zit het hem kennelijk toch niet. Van Leeuwen beschrijft het virulente anti-papisme van Ampzing (in zijn ogen waren katholieken ‘wolven’ en ‘moordenaars’) om echter in een adem door een lange reeks verzachtende omstandigheden aan te voeren, waaronder de oorlogsmisdaden van het leger van Filips II in de Tachtigjarige Oorlog. Maar, beste Ko, Ampzing was niet alleen een katholiekenvreter! Hij keerde zich fel tegen iedereen die ook maar een millimeter afweek van de leer van zijn gereformeerde staatsgodsdienst. Tegen Remonstranten, dopersen, luthersen, humanisten en oecumenici avant la lettre zoals Vondel. Bevolkingsgroepen die net zozeer getraumatiseerd waren door de Spaanse gruwelen als hij.

Dat het gemeentebestuur van Haarlem anno 2006 toestemming heeft gegeven om een beeld van deze fundamentalistische predikant te plaatsen, beschouw ik als een blunder, die voortkomt uit een gebrek aan werkelijke interesse voor de geschiedenis. Voor velen is alles wat voor 1850 – om niet te zeggen voor 1940 – is gebeurd niet meer dan folklore,  één groot, gezellig Jopenfestival. Mijn Doopsgezinde voorzaten uit de zestiende en zeventiende eeuw weten wel beter. Zij hebben geleden onder de intolerantie van types als Ampzing, en met zo’n eerbetoon in brons gegoten strooit men hen zout in de wonde.