“in februari haarlemt het donker”

Gastbijdrage van Harrie van der Meulen

Voor schrijvers en dichters is de verramsjing van hun boeken een schrikbeeld en gruwel. Heel begrijpelijk, maar het zegt niet altijd wat over de waardering van het werk op wat langere termijn. Het zou mij nu heel wat meer naar den vleze gaan als ik in de afgelopen veertig jaar met trefzekere hand had gewinkeld in restpartijen van bepaalde titels. Neem Oog om oog van de jonggestorven fotograaf Sanne Sannes:  7 gulden 50 bij De Slegte in 1967, nu tussen de 600 en 850 euro op AntiqBooks. Paradiso Stills, een fotoboek vol punkers van Max Natkiel: 9 gulden 90 eind jaren ’80 bij Het Martyrium in Amsterdam, nu tussen de 150 en 300 euro. De Kat uit de Boom van Frédéric Bastet, recent in de ramsj bij De Vries voor 3 euro 95 – nog getipt door Marius op RaDa! – en nu, anderhalf jaar later al weer 15 euro waard. Zo snel kan het gaan.

Wat echt erg voor een schrijver is, is terechtkomen in de ééneurobakken voor de gevels van antiquariaten. Dan is het gedaan met je. De vergetelheid naakt. Blootgesteld aan regen en wind ligt daar het werk van de Van Schendels, de (Jo) Boers, de Carmiggelts,  de Bomansen, de Ter Braaks, de Costers etc etc. Allemaal dood, dus alleen lullig voor de nazaten, maar sommigen overkomt dit al tijdens hun leven. De laatste tijd ritselt het bijvoorbeeld ook van de vroegere bestsellers van Kees van Kooten en Wim de Bie in die bakken. Hoe hard het bergafwaarts met ze gaat, constateerde ik van de week in Amsterdam toen ik in zo’n afvalputje van de boekenbranche hun ooit gezochte debuut aantrof. Een 10 voor de 10-ers, zeg maar een soort Het Beste uit de Nederlandse schoolbladen van het cursusjaar 1958/59.

Na een uurtje erin gebladerd en gelezen te hebben, stelde ik vast dat dit boekje bij vergissing in de ééneurobak terecht moet zijn gekomen. Alleen al om het genoegen in de inhoudsopgave te zoeken naar andere bekende schrijvers. Ik vond er twee: Manuel Kneepkens en Annemarieke (!) Oster. Maar het gedicht van Wim de Bie raakte me vol, om het ordinair te zeggen. Het gaf me het gevoel dat het voor mij persoonlijk geschreven was. “In februari haarlemt het donker,” dat schreef een scholier van het Haagse Daltonlyceum op het moment dat ik als twaalfjarige van het lichte, weidse, moderne Nieuw-Zuid in Amsterdam verkast werd naar Haarlem, met z’n sombere burgerlijke herenhuizen en smalle straten. Alles was grijs, tot de stadsbussen toe. Had Wim soms familie in de Pieter Kiesstraat of de Van der Vinnestraat, en was hij daar op een druilerige zondagmiddag in de jaren ’50 op verplichte theevisite geweest? Ik heb geen idee, maar voor mij maakt het niet uit. Dankzij puber De Bie heb ik nu de woorden die mijn eerste jaren in onze stad perfect kenschetsen. Voor mij haarlemde het van 1959 tot 1964 donker. Daarna werd het door gewenning iets lichter allemaal.

Hieronder het hele gedicht.

Manessier

want groen ruikt de zomer

en geel proeft het eiland van zon

in een pupil is groen is de zomer

in een lens is geel is de zon

in februari haarlemt het donker

bijten de huizen de spits

af is de pijn van de doorn

de pijndoorn van jezus de schilder

het zwijgende pierement van water

drijft in het kroos van de dood

water is dood en groen de zomer

morgen een weelde van vormen

nacht een weefsel van pijn

Wim de Bie (1958/59)

.