Kauwen jullie er eerst zelf maar even op:
‘Al stond in het centrum van het huis een kachel als uit de machinekamer van een stoomschip en stortte ik deze vol kolen en hout uit het bos, ze verspreidde geen warmte, -zoals er ook van mij, volgestort met het witte water van de firma Bols, niet echt meer iets constructiefs uitging.’
Bovenstaande zin is door de redactie van het literaire tijdschrift Tzum gekroond tot beste van 2007. Nou is Jeroen Brouwers onbetwist een van ‘s lands betere ambachtelijke zinnenbakkers, en hij kan het ook niet helpen dat ze hem die prijs toekennen, maar… ligt het nou aan mij?
Wat doet een kachel in een machinekamer? Bij ‘kolen en hout uit het bos’ houd ik als lezer nodeloos even in (ah, die kolen komen níet uit het bos) en mijn oog blijft eveneens haken aan die lelijke combi van komma gevolgd door een gedachtestreepje.
‘Het witte water van de firma Bols’ bekt lekker, maar paart onwaarheid (witte jenever?) aan oubolligheid.
De Tzum-jury is verguld met de slotwending en vindt daarin humor; mij stoort het daarentegen dat vormeloze, onzichtbare warmte wordt gekoppeld aan ‘iets constructiefs’, dat wil zeggen tastbaars / toonbaars.
De literaire redactie van het RaDa oordeelt unaniem: dit is een wanzin!
.
Het is een kachel ‘als’ uit een machinekamer van een stoomschip, met andere woorden een kachel die doet denken aan de stookketel van een stoomschip, die, immers gericht op het genereren van bewegingsenergie, gebouwd is op zodanige wijze dat zo min mogelijk energie als warmte de ketel verlaat en zoveel mogelijk stoomkracht wordt opgebouwd in de stoomketel/stoomturbine die via een stelsel van boven-* dan wel benedenliggende nokkenassen bewegingsenergie overbrengt op de schroef.
@schulp: waarom schrijft ie DAT dan niet gewoon?
Ja die Brouwer, het blijft een verschrikking dat Hartenlapje van Hageraats. Trouwens die overige zinnen zijn ook van een buitengewoon uitnodigend karakter. Uitnodigend waartoe meldt de historie niet, maar die Bakker en die Verhulst die hebben wat ik u, beste Raarlemmers, brom over tien jaar geen publiek opgebouwd. Die anderen hebben misschien wel een publiek, maar niet een publiek waar ik bij wil horen. Ha
Dat schrijft ie ook gewoon, maar dat staat er niet. Je moet het ben ik bang vergelijken met de brief van de apostel Paulus aan de Corinthiers, hoofdstuk 13 meen ik. Want er staat, op de wijze van Trini Lopez O If I Had A Hammer:
Als ik een kachel had en die zou ik volstorten dan nog zou het huis niet warm worden, zo kil is dat huis…………..Toch?
O ja, en in die brief van Paulus ‘Als wij dit waren, zonder dat, dan was het nog niks..
“en stortte ik deze vol kolen en hout uit het bos, ze verspreidde geen warmte” Nogal wiedes, dat er geen warmte van die kachel komt. Je moet eerst dat hout uit het bos aansteken, goochemerd!
@schulp 1: Nee, wanneer de lezer het eerste, vergelijkende deel van de zin leest, moet hzij al tot de slotsom komen dat zo’n machinekamerkachel op zich toch een gigantische hitte zou moeten verspreiden, maar dat deed hij om een of andere oorzaak niet.
Wanneer nu die oorzaak in de door jou zo kundig gememoreerde *constructie* van zo’n machinekamerkachel ligt, m.a.w. het het juist niet afgeven van warmte maar het omzetten daarvan in bewegingsenergie, ja dan maakt dat de vergelijking juist weer (onbedoeld) grappig. De vergelijking gaat dan in deze zin lopen: “Al zou er een kachel als gehakt uit een ijsberg staan, dan zou ie nog geen warmte verspreiden.”
@onwijsgeer: nee borst, het gaat niet om de kachel, het gaat om het huis.
zoals het in het beroemde gedicht van nijhoff niet om de brug gaat, maar om de vrouw. lees het maar, er staat niet wat er staat
@schulp
Kom nou; “[…] ‘ze’ verspreidde geen warmte”; slaat dat op (het) ‘huis’ of op (de) ‘kachel’?
Mijn DvD zegt dat kachel vrouwelijk is, vandaar dat ‘ze’. Daarentegen (=konijn van Hans Teeuwen!) is ‘huis’ onzijdig; het betr. vnw. daarvan zou dus ‘het’ moeten zijn.
Dus hoe e.e.a. nou op dat huis kan slaan, of ‘dat het daar om gaat’, ontgaat mij te enen male.
Enne, voor de zekerheid dus: dat ‘deze’ in de volzin in kwestie moet m.i. wel op het volstorten van… de machinekamer slaan, niet van de kachel, noch van (het) schip.
Maarja als er niet staat wat er staat houdt het op, zelfs met alle Nijhoven der wereld.
Maar dan nog wat: een prijs voor het beste boek, de uitmuntendste uitgave of het mooiste oeuvre, daar kan ik me iets bij voorstellen. De beste zin, dat neigt naar het fraaiste woord (of het lolligste leesteken). Wat vindt Brouwers er zelf van?
@onwijsgeer: grammaticaal gaat het over een kachel, het onderwerp is als het ware de kachel, maar het gaat over een huis, zoals het tweede lid van de prachtzin (a-hum) niet over Bols gaat maar over Jeroen B. en zoals Nijhoff een brug gaat bekijken en een vrouw ziet die hem ook nog aan zijn moeder doet denken.
dus dat gedicht van nijhoff gaat over zijn moeder en dus over hemzelf, snap je?
Ja, ik ziet het (geloof/hoop/(liefde) ik)!
Het probleem waar ik echter halsstarrig als Spaanse bergmuildier tegenaan loop is, dat het oorzakelijke verband ontbreekt. Ik bedoel wat heeft dat huis, dat die kachel het gewoon verdomt daarin warmte te verspreiden? Dat staat niet in betreffende prulzin.
En dat er van J.B. niets constructiefs uitgaat als hij zich met vuurwater heeft volgestort; daar kan ik wel inkomen want daar is het oorzakelijk verband zichtbaar…. Toch? Schulp?
@onwijsgeer: je kunt dat nalezen, want de zin staat in ‘joris ockeloen en het wachten’ of in ‘zonder trommels en trompetten’ . hij doet exact uit de doeken wat het huis mankeert. maar zonder dat, je kent dat soort huizen toch? vergelijk het met de bodem van de ziel die zo diep ligt dat die alleen door drank bereikt kan worden. de maagdelijke geboorte of de verzuchting dat alle rivieren naar zee stromen en dat mochtans de zee niet vol raakt. het ligt in de sfeer van het mysterie.
Ja jesus Schulp, wat hep dat nou weer! Dat is je reinste huisdichteressentaal!