Grootheden als Isaac Newton, William Harvey en René Descartes geloofden er nog in: ‘spontaneous generation’, het idee dat levende wezens zomaar uit het niets / uit dode materie kunnen ontstaan, door zonnewarmte bijvoorbeeld. Maden en vliegen die uit rottend vlees kropen, werden aangevoerd ter onderbouwing van de theorie.
Dat was in premicroscopische tijden natuurlijk, maar nog lang nadat Van Leeuwenhoek voor het eerst ‘animalcules’ had zien wriemelen in sperma bleek het geloof in ‘spontaneous generation’ hardnekkig. Het stierf pas uit in de 19e eeuw.
Het boeiende van The Wisdom of Birds, een geschiedenis van de ornithologie die ik momenteel lees, is dat het boek laat zien hoe hard er gewerkt moet worden om wetenschappelijk bewijs rond te krijgen. Een kippenembryo, zit daar een minuscuul kippetje in, zoals de preformationisten ooit dachten? Die voerden meer dan honderd jaar een fel debat met overtuigde aanhangers van ‘epigenesis’, volgens wie een kuikentje stukje bij beetje werd opgebouwd, zoals een modelscheepje. Beide partijen hadden evenveel recht van spreken op basis van wat destijds bekend was.
Auteur Tim Birkhead doet je beseffen hoe veel je zelf voetstoots aanneemt, gewoon omdat het algemeen wordt geloofd. Tegenwoordig weet iedereen dat zwaluwen de winter onder water doorbrengen en in de lente weer ontdooien, en dan is het makkelijk te lachen omdegenen die beweren dat die stomme vogels duizenden kilometers zouden vliegen om in Afrika een paar graantjes/vliegjes mee te pikken. Nou ja, andersom dan. Echter, nog in 1750 (!) kibbelden vooraanstaande vogelkenners over dit onderwerp!
(afb. Fugletrekkets mysterier)
De wijsheid van vogels ligt momenteel voor het grijpen in de meeste boekhandels.
P.S. Wat is dat toch met de Engelse taal en Zug? In het schaken is Zugzwang het woord voor zetdwang; en nou lees ik net bij Birkhead dat de Engelsen het eindeloze vleugelgeklapper van gekooide vogels wanneer het tijd is voor hun migratie, aanduiden met Zugunruhe.
Wat mij verbaast is de behoefte van velen om terug te gaan naar (die) oude afgedankte wereldbeelden. De discussie over bij voorbeeld “Intelligent Design” lijkt mij daar een uiting van, maar de platte Aarde en de schepping van 6- á 10-duizend jaar geleden doen het ook nog steeds heel aardig.
Dat ge-Zug is een plagerijtje richting de Ampzings in deze stad. Speciaal daarvoor hebben die Engelsen wat Duitse leenwoorden in hun taal opgenomen…
Die Engelse zijn gewoon wat pissig over alle landen die ongevraagd (en onbetaald) Engelse leenwoorden in hun taal opnemen. Je zou er een “tikkie terug” in kunnen zien, en dat ze dan bij de Duitsers uitkomen behoeft weinig uitleg.
@paultje
Als je teruggaat in de tijd constateer je dat mensen vroeger compleet anders *waarnamen* omdat hun begrippenkader totaal anders was. De Franse filosoof Michel Foucault constateerde dat er van zgn. epistemische breuken sprake moet zijn geweest. Een daarvan moet rond 1650 hebben plaatsgevonden; de overgang van de renaissance-tijd naar de klassiek tijd (Kepler en Newton – een alchemist!- waren typische overgangsfiguren). In de renaissance dachten de mensen dat de natuur zelf de tekens verschafte die wezen naar de oplossing van allerlei raadsels. Eenden werden gewekt uit stukken dood hout die op ‘eend’ leken. Paracelsus dacht dat je syfilus met kwik (mercurium) moest behandelen. Algemeen aangenomen was dat men syfilus opliep op de markt en kwik is het teken van de planeet Mercurius die de handel symboliseert.
Kijken naar oude wereldbeelden levert wel degelijk iets op, je krijgt er namelijk een aardige kijk op je eigen tijd mee. Het is buitengewoon arrogant om ervan uit te gaan dat ‘we’ eindelijk door hebben hoe de vork in de steel zit met onze wetenschappelijke visies. Er zijn belangrijke vraagstukken die waarschijnlijk binnen ons tijdperk (Foucault’s épistxc3xa8me) niet kxc3xbannen worden opgelost omdat ons (talige) kader daarvoor niet geschikt is. (wat was er vóór de ‘big bang’, waarom valt quantum-fysica niet te integreren met de overige drie ‘klassieke’ krachten, etc.
In onze tijd zie je dat bij Einstein; hij doorbrak een impasse in de klassieke natuurwetenschappen door een totaal andere visie op licht en zwaartekracht te presenteren. Thomas Kuhn noemde zoiets een paradigma-wisseling; wetenschappers van de oude stempel konden niet eens meer van gedachten wisselen met aanhangers van de nieuwe theorie.
Voor de Flat-Earthers zie hier: http://www.alaska.net/~clund/e_djublonskopf/Flatearthsociety.htm
Weet u @ Carel, tussen mij en mijn kinderen zit ook een epistemische breuk. Zelfs mijn vrouw, honderd dagen ouder en twee straten verder opgegroeid, lijkt me soms een wezen uit een ander universum. Ieder, wil ik maar zeggen, vogeltje zingt zoals het gebekt is.
en @Marius, ben jij ook een flat-earther, Goed om te weten.
Zo stapte ik vandaag het Kruidvat (Grote Houtstraat) uit, denkend dat ik de Etos uit kwam(eveneens de Gr.Houtstr. maar dan het andere gedelte en ook aan de andere zijde). Ik wilde nog even naar Blokker en stapte dus de winkel uit en ging linksom. Na enig lopen keek ik vooruit en herkende de weg niet! Ik, al 58 jaar Haarlemmer wist niet waar ik was! Wel herkende ik een gebouw dat gewoonlijk aan de Grote Markt staat, maar daar liep ik niet heen. In mijn gedachte liep ik naar Blokker, dus richting Houtbrug/plein. Ik snapte niets van de weg voor mij, niets van die bocht in de verte en wist niet waar ik was! Het duurde enige tijd voordat ik mijn vergisseng begreep, pas toen gaven mijn hersenen toe dat ik wel degelijk de staat kende! Direct moest ik aan dit stukje van het RaDa denken.