Vroegers

• Vroeger kon je lachen. De Mounties, Snip en Snap, Louis Davids of Neerlands Hoop.
• Vroeger leerden de mensen tenminste nog een eerlijk vak.
• Vroeger stelden politieke partijen nog echt wat voor, toen stemde niemand nog geen PVV. De KVP had je, CPN of de Antirevolutionaire Partij.
• Vroeger zat er nog smaak aan groente en fruit, niet van die steriele Golden Delicious en pitloze druiven. Papaya’s, mango’s, brrr…
• Vroeger zaten de kerken vol, elke zondag.
• Merkkleding, ze zagen je aankomen! Afdankertjes van je grote broer kon je krijgen, drie keer opgelapt, ingekort, uitgelegd, afgebiesd. En met de hand, hè? Geen moeder die dat nog kan.
• Je zág elkaar gewoon veel meer dan nu – met die computers en een eigen TV op iedere kamer.
• Waarom kennen ze die kinderen tegenwoordig niks fatsoenlijks meer leren? Wij kregen met de karwats. Ik zeg niet dat ik het lekker vond, maar je zorgde wel dat je die tafels erin stampte. Tot en met de tafel van veertien toe.
• Vroeger zat hier grote snoek.
• Op vrijdag ging het hele gezin in de tobbe, van oud naar jong, allemaal in hetzelfde water.
• Vroeger kende je malkander allemáál in de straat. Tegenwoordig kan er geen goeiemorgen meer vanaf, ze weten niet hoe snel ze in hun auto moeten duiken.
• Nee, het voetbal volg ik niet meer, ze spelen nu alleen nog maar voor het geld.
• Iedereen rookte als de tyfus. Ik wil niet veel zeggen, maar volgens mij kan dat eeuwige gezeik over roken ook niet gezond wezen.
• Wij waren bepaald geen lieverdjes, op de kermis gingen er altijd wel een paar met een bebloede kop naar huis, maar…. het geweld was nog niet zo zínloos als nu.
• Als je allemaal armoe lijdt, is het geen schande.
• Een gezin van tien kinderen was heel gewoon toen ik jong was.
• Noem jij dat muziek? Geef mij maar de muziek van vroeger… Teddy Scholten, Fats Domino, Neil Young.

Ja, vroegers, wat zijn er veel vroegers! Het geheugen is een bizarre uitdragerij, met een geschifte eigenaar die de zaak met volstrekte willekeur bestiert. De herinneringen schots en scheef door elkaar – versleten, opgepoetst, ingekleurd, gerepareerd, geromantiseerd, geëtiketteerd; sommige pronkend in de etalage, andere half weggemoffeld. En dan te bedenken dat dit allegaartje tenminste nog is gered, om welke reden dan ook. Het meeste van vroeger gaat verloren, of overleeft in het hoofd van iemand anders.

A.L.Snijders heeft een zkv (zeer kort verhaal) over hoe hij Frits Weeda tegenkwam. Ze zaten meer dan zestig jaar geleden op dezelfde lagere school, en nu stonden ze zomaar samen in een 13^eeeuws kerkje in Hantumhuizen, gemeente Dantumadeel.

Ik ging naar hem toe en vroeg of hij Frits Weeda was. Hij was het. Hij kende mij niet. Ik noemde hem 15 namen van medeleerlingen uit onze klas, jongens en meisjes, hij kende er geen een. Ik noemde 6 namen van onderwijzers en onderwijzeressen, hij herinnerde zich er geen een. Hij herinnerde zich één jongen uit onze klas. Die herinnerde ik me niet. Hij kende de naam van één onderwijzeres. Die was ik vergeten.

(Vijf Bijlen, p. 523)

Ik moest aan dat stukje denken toen ik hoorde van het Toon Vrenegoor-archief.

Toon Vrenegoor was een straatfotograaf die tussen de jaren vijftig en tachtig de Haarlemse volksbuurten afstruinde. Photo Spaarnestad droeg de unieke fotoverzameling vorige week over aan het Noord-Hollands Archief. 3500 foto’s, maar liefst. Straatjongens in het Rozenprieel, gieberende meisjes, de bakkerskar van Vermaat, ‘nozems’ in originele staat. Een man voert een paard aan de teugel mee over de stoep. Straten die wij kennen, woningen die er nog staan (of niet meer staan).

Het NH-Archiefwil zo veel mogelijk van de geportretteerden identificeren. Ongeveer de helft van de mensen die nu in Haarlem wonen, is er ook geboren, dus me dunkt, we moeten een eind kunnen komen met z’n allen. Bedenk eens wat een prachtig project dat kan worden! Ik stel voor dat het zo groot mogelijk wordt aangepakt. Op tournee met die verzameling, naar bejaardentehuizen, wijkcentra, sportkantines, buurtcafés en rexc3xbcnies!

En telkens als twee geheugendraadjes contact maken, springen er nieuwe  vreugdevonkjes over!

“Nee, wacht, ik heb het, bijna, die gozer met die bakkebaarden dat is niet Gerard Hoes. Dat is iemand anders, dat is die vriend van Krijn Kroeze; uit de Lijsterstraat. Van die gestolen Zundapp. Ik heb het. Rinus, Rinus… Ja!!!! Rien Witkamp!!”

Laten we er een erezaak van maken, beste Haarlemmers. Laten we pas rusten als ook de laatste stadgenoot op die 3500 foto’s aan de vergetelheid is ontrukt, en met naam, toenaam en minstens één wetenswaardigheid of anekdote staat vermeld!

Zodat ze over veertig jaar zullen zeggen: “Vroeger… tja, vroeger… Vroeger kregen de mensen zo’n project nog van de grond.”

Ampzing Broodkast, 10 maart