– Zeg … mag ik jou eens iets vragen?
– Ga je gang.
– Stel… stel, hè!… het is pikkiedonker, jij bent moederziel alleen, dat weet je zeker… er zijn geen getuigen.
– Hoe weet ik dat dan? In het donker?
– Dat weet je. Daar gaat het niet om nu. Je bent alleen, in het donker, niemand kan zien wat je uitspookt en (óók belangrijk in dit verband) er bestaat geen politie en geen Peter R. de Vries.
– Oh. Waar is Peter R. de Vries dan?
– Weg. Ergens anders. Met pensioen. Bij de snorrenkapper. Daar gaat het nou niet om. Dit is een gedachte-experiment. Wat telt is het volgende: jij kan op dat moment ongestraft alle wetsovertredingen, zonden en gruweldaden begaan die je maar wilt begaan. Er zijn geen sancties, je komt niet achter de tralies en krijgt geen boetes opgelegd. Je doet je moeder er geen verdriet mee en God bestaat niet, dat hebben we ook voor je geregeld, je hoeft niet eeuwig te branden in de hel.
-Dus ik moet op het foute pad?
-Nee, dat zeg ik niet. Dat is de vráág. Je moet het zo zien: Je hebt bij wijze van spreken een paneel voor je met allemaal knopjes en als je daarop drukt, bega je een overtreding of misdaad. Ik noem maar wat, je drukt op de P voor Pyromanie en dan steek je een auto in de fik, of je drukt op ‘M’ voor het plegen van Miljoenenfraude. De vraag is, zou je er gebruik van maken? En hoe vaak? Bij welke delicten zou je beginnen? En welke knopjes zou je nooit willen aanraken? Of zou je ze na verloop van tijd allemaal uit willen proberen, gewoon omdat het kan? Ongestraft. Dus ook de G van Genocide?
-Het is donker, hoe kan ik zien wat er op die knoppen staat?
-Jezus, ja, nou dan zetten we die letters er in braille op voor mijn part. Ik vraag het me dus echt af, hè, in hoeverre er in mij een geketend monster schuilt dat louter in toom wordt gehouden door sociale controle en de vrees voor straf. In elk geval zou ik alle buurmannen hun vlakschuurmachines afpakken en de meeuweneieren op de daken vertrappen. In strijd met Europese milieuregels, maar mijn nachtrust gaat voor. Ik acht mezelf ook wel in staat uit balorigheid zo’n suffe tuinkabouter neer te maaien met een automatisch pistool. Zo, mijn buurt is in principe op orde, maar dan… zijg ik dan voldaan neer in mijn fauteuil, vind ik het wel welletjes? Of smaakt het naar meer?Punter ik nog effe een bejaard echtpaar van de stoep, voor het lekker en overweldig ik daarna een jonge maagd of twee?
Waarmee ik nog bij lange na niet ben gepromoveerd naar de eredivisie van de misdaad, Crime met een grote C, daar is nog wel meer voor nodig. Dan zou ik ook op de ‘O’ van Omleggen moeten drukken en op de ‘M’ van Martelen en Mishandelen. Je gaat vermoedelijk toch je grenzen verleggen, op zoek naar kicks en sensatie, of gerechtigheid, en als er dan geen sancties zijn en geen risico’s… Hoe zit dat met jou, denk je?
-Dat was Miljoenenfraude.
-Wat?
M. Het knopje met ‘M’ was Miljoenenfraude, dus het kan niet tegelijk ook Martelen zijn.
-Nou, ja… Dan…
– En dat is niet het enige waar ik een probleem mee heb.
-…?
Ik ken geen braille.
(Dialoog voor het Voorleestheater in café de Hoofdmeester, 20 april)