Terugkerend thema van NRC-columnist Marc Chavannes is de ‘dwingende overheid’. Hij (en wie niet?) ziet hoe Nederlandse overheidsinstanties de burger steeds barser bejegenen. Met sancties, boetes, strafkortingen en dwangbevelen; het uitgangspunt is er een van principieel wantrouwen. Tot het tegendeel bewezen is met de nodige documenten zijn wij allen zeurpieten, profiteurs en mogelijke fraudeurs.
In zijn column van deze week wijt Chavannes die cultuuromslag aan de ‘risico-regelreflex’, het politieke streven om snel te scoren. Dat resulteert regelmatig in hapsnapwetten, die vervolgens alleen met spierballenvertoon kunnen worden gehandhaafd.
Kunnen jullie daarin meegaan tot zo ver? Mij komt het in ieder geval plausibel voor; en het is altijd goed als de zaken even in een breder perspectief worden geplaatst. Jammer dat je daarna weer een onbegrijpelijk voorbeeld uit de praktijk ziet.
Iemand met een goed hart attendeerde mij op een handgeschreven brief op onze gemeentelijke website. Gedateerd 14 december 1814, 1856, 1922, 1953? Nee, 2014. De schrijfster (een 90-jarige vrouw, haar hele leven woonachtig in Haarlem) richt zich met negentiende-eeuwse nederigheid tot de Sociale Dienst. Zij zou recht hebben gehad op €70 subsidie, ware het niet dat haar aanvraag twee dagen te laat werd ontvangen.
Aanmatigend is anders, toch? Maar wel afgepoeierd door de Sociale Dienst… Door wie? En hoe? En waarom? Ik krijg er geen beeld bij…
Ja, een schuwe, anaal gefixeerde Dickensiaanse pennenlikker, staand aan een stoffige lessenaar met inktpot, zelf gekoeioneerd door hardvochtige superieuren. Maar nee, dit is onze eigenste gemeente Haarlem anno 2015. Een getergde baliemedewerkster met zeven querulanten in de wacht, die door haar vorige klant zojuist is bedreigd met een machete? Een getapte gast die straks na vijven eerst met zijn Mazda naar de carwash scheurt en daarna voor minstens €70 gaat happen en stappen met zijn toffe vrienden?
Ik veronderstel dat wethouder Langenacker (want zo is ze wel) deze kwestie inmiddels allang persoonlijk heeft opgelost (uit eigen zak mooie doos bonbons erbij en het bedrag naar boven afgerond tot €100). En daarna is ze natuurlijk gaan praten met die ondergeschikte van haar, die uit kleinzieligheid / machtswellust / onverschilligheid / lafheid / misplaatste plichtsbetrachting [doorhalen wat niet van toepassing is] op zijn bureaucratische strepen ging staan. Zodat hij inmiddels is herinnerd aan de oorspronkelijke betekenis van woorden als Bijstand en Sociale Dienst.
Waarna in ieder geval de lokale overheid een ietsje minder dwingend met de burger omging. En ze leefden nog lang en zo gelukkig mogelijk.
Gebeurde dat toen ook al? Er is niet veel veranderd. Het enige dat er bijgekomen is, zijn de loketten waar mensen afgepoeierd worden voordat ze naar de gemeente kunnen gaan.
In Utrecht nemen ze voor de 600 klachten gewoon een legertje juristen in dienst om de burger af te poeieren. Doet een beetje aan waardgelders denken: ‘t heilig recht van elke stad….. ‘Lateraal denken’ heet dat. Een prachtig land met geweldige voorzieningen en dan zijn er nog negentigjarige burgeressen die zo brutaal zijn er een beroep op te doen. Fi donc.
“Ah mevrouw, u wenst onze hulp…. Maar ik zie dat u een eigen woning heeft. Dan dient u deze toch eerst op te eten. … Oh, u bent aan het scheiden en het duurt nog wel enige tijd voordat de rechter uitspraak doet. Walt wilt u daarmee zeggen? … Ah, dat u eerst dan uw woning kunt verkopen. Maar mevrouw, dat is toch echt uw probleem en dat van uw kinderen, niet van de gemeente. Tot ziens.”
Voor dergelijke typen negentigjarigen geldt dat ze bovengemiddeld inleggen in de pot, maar er niet in delen. Zo wordt solidariteit (niet mijn favoriete begrip overigens) éénrichtingsverkeer.
Wat niet veel mensen weten is dat de overheid in feite twee gezichten toont naar zijn burgers. Een van de gezichten wordt hierboven beschreven.
Maar er is ook een ander gezicht dat blaakt van het vertrouwen dat de overheid in z’n burgers heeft en waarbij dat “gestolde wantrouwen”, waar ze het bij de VVD zo vaak over hebben, volledig is opgelost.
Een voorbeeld: iedere bewoner van een rijtjeshuis kan vergunningvrij achter zijn woning een aanbouw maken van 4 meter diep en net zo breed als zijn woning breed is. Vergunningvrij wil zeggen: hij kan gewoon beginnen, zonder dit te melden bij de overheid, maar ook zonder enig overleg met zijn buren.
Nu bent u toevallig de buurman of -vrouw van de vergunningvrije bouwer en, erger nog, uw buurman aan de andere kant krijgt precies hetzelfde idee. U was heel gelukkig met uw achtertuintje, maar nu kijkt u aan weerszijden van uw tuin tegen twee blinde muren van vier meter lang aan. Behalve het minder aantrekkelijke uitzicht krijgt u ineens ook een stuk minder zon in uw tuin.
Omdat u zelf nèt de hypotheek kunt opbrengen hebt u geen geld voor een dergelijke aanbouw.
Ziedaar hoe Nederland zich heden-ten-dage ontwikkelt.
Wie geld heeft bouwt zijn hoogstpersoonlijke koninkrijk. Wie dat niet heeft moet zich noodgedwongen zaken waarop we tot nu allemaal evenveel recht hadden, zoals uitzicht en zonlicht, laten afnemen.
En dat is dan nog de kleine schaal. Als alles doorgaat wat qua ruimtelijke ordening nog in het vat zit, dan is het over een een paar jaar ook feest voor de jongens van het grote geld. De Harry Mensen van deze wereld, zeg maar.
@Hans Valk: een enorme opluchting. Ik kan me niet zo gauw pregnante voorbeelden voor de geest halen.
Eigenaardig, @Hans Valk ik had alleen de bovenste drie regels van uw reactie in beeld.
Het vervolg niet gezien of – dat zal het zijn- sneller geschoten dan mijn eigen schaduw. U bent dus teleurgesteld in overheden. Ja, dat spreekt ook wel uit de lamentatione over de Brinkmann passage.
@schulp: “Teleurgesteld in overheden”; zo zou ik het niet willen zeggen.
De overheid voert uit wat de politiek bedenkt. De definitie van de ambtenarij als een staat in de staat is, zo die ooit hout sneed, zwaar verouderd. Wat we zien bij de overheden en wetgeving is het opportunisme en tegelijkertijd het cynisme van de politiek.
Wat u bedoelt met “de lamentatione over de Brinkmann passage” ontgaat me. Maar misschien komt dat omdat ik geen Haarlemmer ben.
Schoot gisteren Joyce Langenacker aan, tijdens de uitreiking van de “groene mug wisselbokaal” ‘Hoe het stond met de mevrouw van de zeventig Euro vroeg ik?’… Vragende ogen, ik weet niet waar je het over hebt reageerde ze. En toen na een halve minuut,… já ik weet wel waar je het over hebt. Wel aangekaart maar vergeten na te vragen. Ze maakte alsnog een notitie op haar telefoon.
@Henk Sloos: Zullen we alletwee de helft lappen als wethouder Langenacker het niet voor elkaar krijgt?
Deal! dat maakt samen met een bloemetje € 40,=. de man. Ik geef Joyce nog 10 dagen.