De voorlaatste keer dat ik mijn betreurde collega Edo Velema in levende (maar wel danig aangetaste) lijve zag, bij een geanimeerde lunch, kwam het gesprek op de soms wat al te knussige knusheid van Nederlandse verkleinwoorden.
“We zouden for good measure ook een vergrootwoord moeten invoeren”, opperde ik. Voor een bakbeest, een bruut, een loeder of loebas van een auto/vent/wijf/ hond, etc. Een suffix voor anabool of siliconisch opgevoerde lichaamsdelen, voor reuzeportemonnees of ego’s van de buitencategorie.
Drie dagen na die lunch kreeg ik een kopietje toegestuurd: ‘De vrouwtjes liefkozen, de vrouwtjes minachten’, over Italiaanse variaties op hun ‘donna’, zoals daar zijn donnina, donnetta, donnicina, donnicciuola en donnuccia. En ook op het Spaanse import-woord ‘donzella’ (jong meisje) gaan de Italianen los, wat donzelletta, donzellina en donzellona oplevert.
Al die verkleinwoorden hebben een eigen gevoelslading, positief dan wel negatief. Ter vergelijking, ons woord ‘wijfie’ kan zowel liefkozend worden gebruikt (‘wijfie van me’) als denigrerend, als het wijfie in kwestie je afbekt of afbluft. En jawel, het Italiaans kent een vergrootwoord/augmentatief: donnone/donnona en ook (nog een paar zwembandjes en onderkinnen extra) de allesverpletterende donnotta.
Tussen twee rondjes pubquiz door stipte ik het onderwerp aan bij teamgenoot MaartenJan Hoekstra van Dorp, Stad, Land, die geen twee tellen hoefde nadenken. “Ja, ‘-one’! Dat heb je ook in het Nederlands. Ballon = grote bal, balkon = grote balk.” Later las ik ergens dat miljoen ‘grote duizend’ betekende. Nooit bij stilgestaan.
Tijd om dat toegestuurde kopietje te deanoniemiseren.
Het komt uit Taaltoerisme van Gaston Dorren: ‘Feiten en verhalen over 53 Europese talen.’ Dat ene hoofdstuk kietelde mij genoeg om het boek meteen te willen hebben. Wat een feest!! En zeker niet alleen voor de linguist. Een huppelend, dansend, nergens inzakkend boek – humor, intelligentie, geleerdheid, liefde en ontzag voor de taal spatten van elke pagina. Je kunt het het best bij de auteur zelf bestellen, voor een luttele €16 en wie nog niet helemaal overtuigd is, kan eerst even grasduinen op zijn website.
Als ik jullie ten slotte nog even deelgenoot mag maken van mijn privé-problemen: de straf voor een stukje over het augmentatief is wel dat je de rest van de dag een nummer van Jeroen van Merwijk in je hoofd hebt: ‘Wat zijn de vrouwen groot.’
httpv://www.youtube.com/watch?v=TJ1mbQMfCo0
Dat doet me denken aan de Poolse/Russische gewoonte om hele series koos- en verkleinnaampjes voor voornamen te gebruiken. Zo begon een Poolse mede-Anna haar bestaan als Ania, om rond haar twaalfde Anka te worden en pas als volwassen vrouw Anna, behalve natuurlijk voor haar moeder voor wie ze altijd Ania zal blijven.
“Tsja,” zei ze vorsend over mijn lengte, “jij zou het wat eerder tot Anna schoppen natuurlijk.”
@Anna: En als de Italianen je Annona noemen, mag je best bezwaar aantekenen, vind ik.
In Swahili en andere Bantu-talen kan een zelfstandig naamwoord een augmentatieve en een diminutieve vorm aannemen.
Deze vormen kunnen een andere betekenis aan een woord geven.
voorbeelden uit Swahili:
deur -> augmentatieve vorm = poort
berg -> diminutieve vorm = heuvel
Ook worden de vormen gebruikt om een gevoelswaarde of een kwaliteit uit te drukken.