Jan Janszoon

De Jansstraat zal toch niet naar Jan Janszoon genoemd zijn? Het was zo’n beetje de domste vraag die een bavocentrist kan stellen, maar ja, het brein is een flapuit en de ongewenste pop-ups laten zich niet altijd blocken.

Ik kwam Jan Janszoon tegen in dat geweldige boek dat ik hier al eerder noemde, The Story of the British Isles in 100 Places van Neil Oliver. In hoofdstuk 51, over Baltimore, County Cork – in 1631 deel van een Engelse enclave/kolonie in Ierland. Deze afvallige Jan Janszoon was een Haarlemmer ‘turned Turk’ (Mohammedaan geworden). Opererend vanuit een piratennest in Barbarije en later vanuit de onafhankelijke, door de Sultan erkende, roversrepubliek Salé maakte hij de wereldzeeën onveilig.

.

.

Al dan niet op uitnodiging van wraakzuchtige Ieren bestond hij het in één nacht de gehele bevolking van dat Baltimore (meer dan honderd mannen, vrouwen en kinderen) te ontvoeren en tot slaaf te maken, het plaatsje leeg achterlatend. Slechts drie personen keerden terug. Het is een luguber verhaal.

Hoe zat het ook weer met gestolen goed dat niet zou gedijen en misdaad die niet loonde? De avonturier Jan Janszoon / Moerat Reis schopte het tot admiraal. In Marokko had hij een concubine en ontbrak het hem aan niets. Frappant: al die tijd woonde zijn wettige echtgenote in Haarlem. In 1623 deed Janszoon zelfs Veere aan (hij was diplomatiek onschendbaar), waar ze elkaar ontmoetten. Veel later voegde zijn Haarlemse dochter Liesbeth zich bij hem in Marokko, waar hij in een kasteel woonde. Volgens sommige verhalen zou hij zelfs zijn laatste jaren hier ter stede hebben gesleten.

Voorwaar, een van Haarlems slechtste zonen! Als er van deze vrijbuiter ergens een standbeeldje stond, zouden we dat als de wiedeweerga moeten neerhalen. En ja, die straat kan hij op zijn buik schrijven.

*Voor een veel uitvoeriger levensverhaal zie Maddie’s Ancestor Search. Er was in 2009 trouwens ook een toneelstuk over hem, Jan Janszoon, de blonde arabier.

Paars PS: In de zijbalk kun je je abonneren op het RaDa – je krijgt dan een emailbericht zodra er een nieuw stukje is verschenen.