Strenge Wim?

Korte inhoud van het voorafgaande: in Dichtbij en Grun wees ik op de publicatie van Bakvis in Oorlogstijd, het dagboek van Miep Diesel uit de Stuyvesantstraat, waaruit NRC een bloemlezing van drie pagina’s publiceerde.

Zelf had ik het boek nog niet gelezen. Wim Cerutti (gerespecteerd auteur van Het stadhuis van Haarlem en nog veel, veel meer geschiedkundigs en lezenswaardigs) maakte er hier op het RaDa korte metten mee in zijn reactie: Het bakvis-boekje is vrijwel geheel gevuld met een eindeloze reeks zwempartijen in het Stoops en zoenen (en soms iets meer) met vele, vele vriendjes. Het inzicht in het verloop van de oorlog van Miep is gering (kan ook niet veel anders bij een 15-jarige). Over oorlogshandelingen in Haarlem vernemen we helaas vrij weinig, en dan nogal eens onjuist.

Als ‘reaguurder’ zou ik op Wim nooit betitelen, maar ik kon me wel vinden in de riposte van Schulp (voor al uw tegenwicht!): ‘Wat zijn we weer streng.’ Alleen had ik toen het boek zoals gezegd nog niet gelezen.

Inmiddels ben ik (inderdaad!) vele zwempartijen en vrijages verder. Niet alles was even adembenemend en meeslepend, maar ik heb nooit overwogen het boek halfgelezen weg te leggen. Ten eerste (al slijt dat genoegen allengs) is er de taal – er wordt lekker ge-joop-ter-heuld (mieters, hij kan verhippen, bikkesement, die lamme oorlog, een nachtfuif); het boek maakt ook oude herinneringen los, zoals het ‘doorlichten’ van de schooljeugd en de reddingshaak aan de brug waarmee ze een gevallen ceintuur uit het water visten. Als Haarlemmer herken je veel (de erotische spanning bij ontmoetingsplek Vroom en Dreesmann) en schrik je tegelijk van allerlei veranderingen – zelfs al heb je er al weet van. Als een van Mieps vriendjes het uitmaakt (vanwege haar misdragingen met Canadezen na de Bevrijding), holt ze bij de Orionweg overstuur een weiland in. Een weiland? Oh ja… En als je nu bij de Stuyvesantstraat staat, moet de verbeelding hard werken om daar de ‘Mauermuur’ op te roepen. Hetzelfde geldt voor het ‘lege’, ontvolkte Zandvoort waar Miep een teleurstellende wandeling maakt.

Miep houdt de ontwikkelingen aan het front niet bij met vlaggetjes op een stafkaart, dat is waar. Damesmode en nieuwe films moeten ook gevolgd. Maar juist die afwisseling en tegenstelling tussen bijvoorbeeld de blijdschap over een ‘snoezige zijden jurk’ en de ongerustheid over een vriendje dat moet onderduiken of op transport is gezet, frappeerde mij. Want hoeveel oorlog kan je (zeker als 15-jarige) in een dag stoppen? Of, ter vergelijking, hoeveel ‘corona’? Ondanks de vele frivole passages beschouw ik Miep niet als naïef. Iets anders is dat ze in dit dagboek (bijgehouden vanwege de stroeve verhouding met haar ouders) niet diep in haar emoties spit. Neem deze alinea:

Vanmorgen in de vroegte was er al weer luchtalarm en de hele nacht is het hommeles geweest. Ze hebben ontzettend geschoten en er was steeds luchtalarm. Ik wou dat de oorlog eens afliep. Dan hadden we ook geen verduistering meer nodig en hoefde Loek zich niet zo schuil te houden (2 maart 1943).

Het inlevingsvermogen moet uit de lezer zelf komen (die aantekeningen waren dan ook niet voor ons bestemd, er is geen effectbejag). Helaas ontbreken dagboeken over de Hongerwinter; graag had ik gelezen hoe Miep zich onder de zwaarste ontberingen hield.

Mijn eindoordeel is dus aanmerkelijk milder dan dat van Wim Cerutti, die ons het lezen ontried. Aanraden dan? Ik zou zeggen, ga naar de Kennemer Boekhandel, trek die chirurgenhandschoenen aan en lees een paar bladzijden. Dat zegt meer dan de drie ballen/sterren/ die ik onder deze bespreking zou kunnen plakken.