Het voelde haast oneerbiedig om een boek waaraan zo lang, zo hard en consciëntieus gewerkt is (het is ook nog eens in zijn geheel herschreven na een gewijzigde opzet) in amper twee dagen te verslinden.
Maar De oude actrice en ik is dan ook een adembenemend verhaal. Het is de neerslag van liefst 78 gesprekken die de Haarlemse journaliste (en nu ook schrijfster!) Brigit Kooijman had met ‘buurvrouw’ Elisabeth Andersen (1920-2018), met als dikke rode draad haar liefde voor de gevluchte Duitse intellectueel Werner Muensterberger, die kort na hun eerste ontmoeting in 1942 bij haar onderdook en tot na de Bevrijding bleef.
Voor uitvoerige recensies wil ik jullie verwijzen naar de kranten van de afgelopen week, zoals die van Hein Janssen in de Volkskrant en Kester Freriks in NRC. En voor een boeiend interview over de gecompliceerde wordingsgeschiedenis van het boek naar Max Sipkes in het HD (Premium). Alle sterren en aanprijzingen zijn volkomen terecht, daar heb ik weinig aan toe te voegen. Op deze plek wil ik Brigit (die ik een beetje ken) alleen een beetje zenuwachtig maken. Want al lezende rees bij mij weldra het idee van een speelfilm, of een zesdelige dramaserie. Alle ingrediënten liggen panklaar: hartstocht, beantwoord verlangen, eenzaamheid, Amsterdam in oorlogstijd (de sfeertekeningen in het boek zijn uitstekend getroffen) en de roerige vaderlandse toneelwereld, waarin een prille, kwetsbare actrice zich waar moet maken tussen de gevestigde namen. Welke Nederlandse acteur zou daarin geen rol willen (en Ko van Dijk spelen of Kitty Courbois)?
En daarnaast wil ik graag ook een toneelbewerking bestellen, met een intrigerend gegeven. De dramaturg hoeft de werkelijke gang van zaken (voor zover achterhaalbaar) niet slaafs te volgen, maar wel iets dergelijks: een journaliste en een gewezen toneeldiva ontmoeten elkaar veelvuldig. De Diva, een krachtige persoonlijkheid, laten we haar Elisabeth noemen, voelt zich gevleid door de aandacht, geniet van de meegebrachte slagroomtruffels en weidt uit over haar leven; koestert wellicht de illusie dat zij haar autobiografie aan het dicteren is. De journaliste interpreteert, gebruikt wat van haar gading is; zij heeft haar eigen agenda en haar eigen fascinaties. Hoezeer de vrouwen at cross-purposes hebben gewerkt, blijkt als de actrice het manuscript verwerpt. [Doek] Tweede bedrijf: De journaliste is overstuur. Het conflict loopt hoog op, waarbij beiden steeds meer blootgeven van hun drijfveren. En dan kan het alle kanten op. Ben je daar, Jos Ahlers?
P.S. Niet om te psychologiseren, maar de oogopslag van de 20-jarige Elisabeth Andersen op deze foto deed mij sterk denken aan Brigit Kooijman!
Ach die mooie, spannende mevrouw Andersen van Toneelgroep Centrum, begluurd door mij vanaf het schellingkje als zij in Sartre’s Huis Clos speelde. In dat stuk (Albee avant la Lettre) maken mensen elkaar eeuwig kapot. Zij zijn qua karakters netjes uitgezocht door de duivel er is geen beul nodig ze zijn elkaars beul. Zij met Guus Hermes en Jaap van Donselaar maar ook met Ann Hasekamp…. dezelfde actrice die, blijkens het stuk in de VK, op Elizabeth’s trouwfeest haar nieuwbakken echtgenoot (Jan Retel) stond af te lebberen. Speelde zij daarom met zoveel vigeur?
Marius, ik weet even niet wat ik moet zeggen! Heel erg blij in elk geval met jouw zwaar verlegen makende complimenten. Ik weet nl 1. dat jij niet de eerste de beste lezer bent en 2. dat je het durft te zeggen wanneer iets niet goed is. Zoals, jaren geleden alweer, mijn verhaal over het Spaarnepontje. Dat is, niet toevallig, nooit gepubliceerd. Dus zeer veel dank 💙. Voor die dramaserie en dat toneelstuk moet je bij mijn agent zijn.
@Brigit: Ere wie ere toekomt!
@O’geer: Ja, er vigeerde heel wat vigeur bij de toneelgezelschappen (op en in de wijde omgeving van de Bühne). Het portret van het huwelijk met (alcoholist) Jan Retèl vond ik trouwens ook erg knap in het boek.
Ik ga het boek lezen. En wie weet? Al moet ik wel zeggen dat er meer goede theater schijvers zijn dan ik.
@Jos Ahlers: Ik ben benieuwd of je er iets in ziet. En van dat boek krijg je geen spijt.
@Brigit, Ook ik ga het boek lezen. En na anderhalf jaar als schipper op het Spaarnepontje denk ik dat ik je de ontbrekende schakels wel kan leveren. Groet Henk