Koude rillingen

Straatjournaal okt. ’22

“Ja, de winter van 2022-2023, dat was me wat! Je oma en ik woonden in Alkmaar destijds, en een jaar daarvoor nog zaten we er warmpjes bij. Tot de hele bliksemse boel in elkaar kachelde.

Die zomer deed ons land voor het laatst massaal alsof er niets aan de hand was. In september ging in Zandvoort voor een paar kiloton oranje vuurwerk de lucht in om de overwinning van een Nederlandse autochauffeur te vieren – zijn naam schiet me nu niet te binnen. Je kon het de mensen niet kwalijk nemen dat ze massaal met oranje vlaggetjes zwaaiden en debiele petjes opzetten. Wat wél gek was, al die toeschouwers die het over ‘koude rillingen’ hadden… Dat was toen nog iets positiefs.

De gemiddelde Nederlander voelde natuurlijk heus wel nattigheid. Hyperinflatie, een boerenopstand en vooral die Poetin (die was toen dictator van Rusland). Die moest en zou Oekraïne veroveren en speelde sadistisch met de gaskraan naar Europa. De wereld brandde dus, ver weg, maar ach… zolang de magnetron en de airco het nog deden, konden we het verdringen. Buiten was het warm, er was al maanden geen druppel regen gevallen. Vriezen we dood, dan vriezen we dood, dacht men. Of ken je die uitdrukking niet?

De regering bakte er bar weinig van. Die liet alleen weten dat de verwarming een graadje lager moest. Op 19℃.?!?! Dat maakten ze nota bene bekend tijdens een van de eindeloze hittegolven die zomer. En dat was het. Op Prinsjesdag deden ze een zwakke poging hun slechte geweten af te kopen met financiële zoethoudertjes voor de armsten en koudsten.

Het bleek stoken met het raam open… Want eind november begon het te vriezen. En niet zo’n beetje. Aanvankelijk waren er nog de gebruikelijke flauwiteiten uit de goeie oude ijsprettijd. ‘De rayonhoofden zijn bijeengeroepen’ en ‘iet giet oan’ konden nog op een vreugdeloze glimlach rekenen. Maar algauw werd het menens met de kou. Ook binnenshuis.

De strenge vorst hield aan. En weet je, kind, míjn opa en oma waren opgegroeid in een tijd van opofferingen en armoede. Honger en kou hoorden erbij. Maar mijn eigen generatie… Die jeremieerden al over ‘ontberingen’ als de tochtstrips van het gewenste merk bij de Gamma uitverkocht waren en ze met de Tesla naar de Karwei moesten. En toen de hottub in privé-sauna’s verboden werd, was het of hun wereld instortte.

In januari ‘23 was het ook voor de middenklasse eating or heating. Want Vattenfall, Eneco en Essent deden niet aan filantropie en de kleinere energieleveranciers waren omgevallen, zoals dat heette. Toen het tot iedereen doordrong dat verwarmen gelijkstond aan verarmen, brak er paniek uit.

Mensen deden de gekste dingen. ‘s Nachts haalden ze het folie weg achter de radiatoren en droegen dat onder hun pyjama. Voor lange onderbroeken en dikke breipennen betaalde je een godsvermogen op de zwarte markt. Een Rolex kon je ruilen voor een krat briketten. Sommigen hielden een schaap of alpaca in de woonkamer, voor wol en warmte. Daklozen, asielzoekers en studenten boden zich aan om bij onderkoelde bejaarden in bed te slapen. Wat nou ‘getver’? Win-win! Ik kan wel zien dat jij nooit hypothermie hebt gehad. Nog zoiets, buren verzamelden zich beurtelings op één adres rond een fonduestel en ieder bracht zijn eigen waxinelichtje of kaars mee. Of we verbrandden een 24-delige encyclopedie voor de warmte en dan konden we prima pimpampetten bij het schijnsel van de vlammen.

Hé, ik zie dat het al bedtijd is. Opa heeft het overleefd, hè, dus ga er maar niet akelig van dromen. En weet je, vreemd genoeg kan ik soms heimwee hebben naar die tijd. Die saamhorigheid van toen, die heb je nu niet meer. Nou welterusten, lieverd. Zal ik de thermostaat nog wat hoger zetten?”