Fries voor beginners

‘Net griemen, mem’ zou ik volgens de overlevering als broekenmannetje hebben gezegd. Dat was in Dokkum, ergens rond 1956. Kort daarna is mijn Fries vliegensvlug verdampt doordat mijn vader (Hagenees) en moeder (Brabantse) naar Haarlem verhuisden. Dus ‘net griemen, mem‘ werd ‘niet knoeien, mama’.

Zat het Fries meer dan zestig jaar latent in een afgelegen taalgebiedje van mijn brein, wachtend om wakkergekust te worden? Niets wees erop toen ik vier weken geleden begon in Spiegel van de Friese poëzie, een prachtige tweetalige uitgave. Dus ik kon spieken bij de vertaling als ik het niet snapte, maar zelfs dan…

Op de een of andere manier was dat getob en gestumper mijn eer te na. Ik zette een Friese roman op mijn e-reader. Mwuh… de woordenboekfunctie (zo handig bij vreemde talen) deed het niet, maar toch: As ik foar Hotel de Graaf lâns rin, sjoch ik Sybesma al by de bus omdangeljen. Hy ferskûlet even it gesicht yn de hannen om in sigaret oan te stekken en eaget dan myn kant oer. Dat gaf hoop. Het was te doen. Ik bestelde een echt (dwz papieren) boek van dezelfde schrijver, Nei de klap. Een grimmig postapocalyptisch verhaal dat je al het vertrouwen in preppakketten en de mensheid doet verliezen. Maar wat een schrijver, die Trinus Riemersma!

Soms zat ik lekker in het ritme en schaatste genietend van hoofdstuk naar hoofdstuk. Per bladzijde zette ik de Oersetter– app of Google Translate twee of drie keer in, maar echt voldoening gaf het pas als puzzelstukjes op hun plek vielen. Of als ik de betekenis intuïtief kon raden. Ik maakte vorderingen – ik leerde tot mijn eigen verbazing een nieuwe taal. Of resoneerde er nog iets van het Fries uit mijn peutertijd?

Jelle van der Meulen (een oud-collega van mij) beheert een onvolprezen website over Friese literatuur en daar duikelde ik meer tips op. Inmiddels had ik ook De kleine Fries voor dummies aangeschaft, want telwoorden en dagen van de week moet je wel op een rijtje hebben (al zal het nog wel even duren eer ik ‘sneon & snein‘ uit elkaar houd, die samen het weekend vormen). Ik houd me voorlopig verre van de handige frasen (Ik wol wol stiper wurde van fan ‘e keatsklup = ik wil wel donateur worden van de kaatsclub). Ik wil vooral lezen.

Wat me niet lekker zit/zat is dat ik geen benul heb/had van de uitspraak. Mar dêr is rie ta, bedacht ik en vroeg Friese Faemke / Fopkje / Frouwkje / Fokeltje / Fenneke uit Olst (niet IJlst) om mij een of twee taallessen te geven. Samen lazen we over de ‘Fretwolf’ uit haar favoriete kinderboek, Bartele Bûse. Ik struikelde al over het tweede woord (‘minsken’ = mensen) = [meen-sken]) maar de motivatie groeide alleen maar.

Ik wil niks meer leren, zei ik tot voor kort blasé als ze leurden met een cursus of club. Maar nu wil ik ineens Fries leren. Nou ja, Fries leren lezen. Het volgende boek is al binnen: Foarby it Boarkumer fjoer van Durk van der Ploeg. Het blijkt zich af te spelen in Peasens-Moddergat. Overalls die bij noorderstorm in Moddergat van de waslijn worden geblazen, worden in Dokkum teruggevonden. Het voelt of er een cirkeltje bijna rond is.

PS Favoriete woord tot nu toe: knibbels = knieën

PPS: Ik maak het niet mooier dan het is; als ik suf ben of met een half oog naar Spanje-Japan kijk, zet het Fries me prompt op het verkeerde been. Dan lees ik ‘wens-kippen’ ipv ‘wen-skippen’ (woonboten).

PPPS Irritatie: Als je ‘Fries’ invoert bij de zoekmachines moet je eerst door drie pagina’s patatreclame scrollen.