Rus in het park!

Stilletjes iets afblazen, hoe doe je dat? Maar hier in Wijhe is het gebeurd, en wel zo stilletjes dat ik er niets van had gehoord tot zaterdag een artikel in Trouw stond over het standbeeld van ‘kozakken-generaal’ Alexander von Benckendorff.

Vorig jaar stond A. von B. daar ineens te staan, in het park aan de Stationsweg, op ‘historische grond’: de plek waar hij in 1813 leiding gaf aan het regiment Basjkieren dat via een bruggenhoofd van geconfisqueerde schepen bij Wijhe de IJssel overstak om de nederlaag van de Napoleontische troepen in te leiden. Een doldrieste/doldwaze onderneming, die goed uitpakte. Ziehier summier onze claim to fame – waarin een klein dorp groot kan zijn.

En nog een tweede dorp bovendien, want aan de overkant van de rivier maakt ook Veessen goede sier met hetzelfde verleden. Daar staat sinds 2018 een krijgshaftig ruiterstandbeeld. Inmiddels is de info op orde, maar voorheen doopte ik het ‘het monument voor de onbekende kozak’.

Hun vervaarlijke kozak staat krijgshaftig bovenop een kolossaal voetstuk, gereed om een Franse huurling aan zijn speer te rijgen of achteloos een bedelaar van het wegdek te verwijderen met zijn rijzweep. Onze Wijhese generaal (een schepping van dezelfde kunstenaar, Taratynov) staat wat gewoontjes met zijn voeten in de modder; zijn pedestal is niet veel groter dan mijn badmat. Met zijn rechterhand slaat hij een orthodox kruis, ten teken dat de oversteek moet beginnen.

Zelf ben ik niet zo verknocht aan het beeld, waar ik vrijwel dagelijks langs kom. Er staat een merkwaardig metalen frame omheen – de generaal lijkt zich af te vragen waarom het doek van zijn bungalowtent nog niet is gearriveerd. Maar ik ben me terdege bewust van de inspanningen die door onze hyperactieve Historische Vereniging en anderen moeten zijn verricht voor de totstandkoming. Het bijbehorende boek (Wijhe november 1813) heb ik grif cadeau gedaan aan mijn moeder, die geïntrigeerd was geraakt door het beeld.

En dat ‘stille afblazen’ dan? Dat gaat over de feestelijke onthulling. Want Von Benckendorff (zelf telg van een Ests-Zweeds adellijk geslacht met wortels in Duitsland) voerde het bevel namens de tsaar. Een Rus dus. Een Rus? Net als Poetin!!! Met wie we niet zo dik meer zijn. Dus werd het proppen in de Wijhese ijskast… Een muziekfestival, een re-enactment, de uitwisseling met een school in Basjkortostan werden tot nader order geschrapt. Zoals wethouder Olthoff het uitdrukt, op zijn wethouders: “Het is een moeilijk en ongemakkelijk verhaal geworden.”

Trouw houdt het erop dat ‘trots’ over het historische dorpsverhaal omsloeg in ‘ongemak’. In de eerste alinea van hun artikel wordt geanticipeerd op de komst van vijftig Oekraïense vluchtelingen hier, in januari. En dat die dan nietsvermoedend zouden worden blootgesteld aan de zwaar gedecoreerde borst van Von Benckendorff. Een Zweed Est Duitser Rus en dat ze dan prompt concluderen dat ze zijn beland in een griezelige enclave waar de Groot-Russische imperialistische gedachte wordt beleden.

Eigenlijk begin ik dat standbeeld steeds interessanter te vinden. Moeilijke ongemakkelijke verhalen zijn immers de enige die het waard zijn verteld te worden. Dat snappen Oekraïners en Basjkieren als geen ander.  Wie een simplistisch tof verhaal wil, gaat maar naar een musical.

P.S. In Trouw wordt verwezen naar de site van Museum Geelvinck. Met steunbetuiging aan Oekraïne én veel informatie over de beide monumenten en de Basjkieren. Zie Basjkieren.nl