Hans Heesen

Stel, dacht ik gisteren (toen ik een boek las waarvan de titel me niet bij wou blijven, van een auteur van wie ik alleen wist dat hij een erg late debutant was) dat we bij nul moesten beginnen.

Stel dat alle omslagen van alle Nederlandse romans waren verwijderd, inclusief biootjes en publicatiegeschiedenis en geleerde mensen – letterkundigen & aanhangende literatuurders, recensenten & jury’s – wilden uit die geanonimiseerde leesberg een nieuwe canon samenstellen. Dus onwetend van reputaties, niet opgejut door hypes, reclamecampagnes en recensies. Naar welke gelauwerden en gelouterden zou niemand meer talen? En welke nu veronachtzaamde of versmade schrijvers zouden luid worden bejubeld?

Ik kwam er zo op doordat ik Tenminste voor een bepaalde tijd zo verschrikkelijk goed vond, de tweede roman van Hans Heesen (1959) uit Zutphen. Het was een tip van Gerrie Hondius (ook uit Zutphen), die het op Facebook ‘een parel’ noemde. Nou, parel-TJE dan, dacht ik misprijzend toen ik mijn bestelling afhaalde. Maar toen ik de 126 bladzijden diezelfde avond had weggetikt, moest ik dat herzien: PAREL!

Wat een rijk en doorwrocht boek! Het speelt zich af in 1974 in een verstikkend burgerlijk milieu. Het perspectief is dat van een pientere 15-jarige jongen, wiens leven wordt beheerst door enerzijds het tragische verlies van zijn oudere zus bij een verkeersongeval en anderzijds zijn ‘onbereikbare’ liefde, de Tsjechisch-Nederlandse Frida.

De jongen leeft thuis in een smog van onverwerkt verdriet, dat niet breed wordt uitgemeten, maar zich des te schrijnender laat voelen in kleine dingen, zoals de geforceerd vrolijke vakantie (doktersvoorschrift?) bij Koblenz : ‘We speelden zo goed en zo kwaad als het ging een gewoon gezin.’ Wel smeert de vader ‘m een hele dag, om zonder een woord van verklaring terug te keren met een playboy-achtige zonnebril, die zijn gelijkenis met Rudi Carrell accentueert.

Het is een boek van verdwijningen en verschijningen. Zo houdt de heer Tempelmans Plat een archief bij van onopgeloste verdwijningen; als het hem boven het hoofd groeit, laat hij de jongen helpen met het ordenen van de janboel. Kort daarna ‘verdwijnt’ zijn eigen levenspartner.

Ondanks de zware thematiek en drukkende sfeer heb ik op elke bladzijde wel een paar keer geglimlacht. Om de kabbalistische boekhandelaar Hans Coenders, die zijn boeken dusdanig prijst dat de som der cijfers op 8 uitkomt (fl 2,60, 5,30 of 7,10). En om de Zutphense ‘schijnzwangerschappen’, wanneer een aantal schoolmeisjes een ongezonde obsessie ontwikkelt met het moederschap doordat een jonge ‘Française’ (eigenlijk Belg) dagelijks met een kinderwagen door de wijk flaneert. Als therapie moeten ze eieren met zich meedragen en die koesteren als een baby; ene Ellie torste bij wijze van ongeboren vrucht een zak meel onder haar kleding mee – tot de ‘bevalling’, de laatste dag voor de vakantie. En zo is er veel meer.

Inmiddels kan ik zelfs de titel onthouden: die blijkt een geamputeerd citaat van Jean de Tinan (1874-1898), voluit ‘Alles is onsterfelijk – tenminste voor een bepaalde tijd.’

Laat die nieuwe canon maar zitten trouwens. Wat een gedoe! Maar canon of geen canon, dit flonkerende boek van Hans Heesen verdient heel veel lezers.

Tenminste voor een bepaalde tijd kost €18,50. Uitgegeven door IJzer.