We hadden een uurtje prettig gewandeld op landgoed De Gelder en waren bijna weer bij de uitgang. ‘Nou moet er alleen nog iets bijzonders gebeuren,’ zei ik tegen de huisdichteres.
Gewoon een hemels visioen of een bronstige Sallandse wintereland of een ontsnapte gifslang. Minder sensationeel mocht ook, het ging om het idee. Het schemerde al. We liepen tien meter door zonder dat mijn wens werd vervuld. ‘Hé, hoor je dat?’
Ik hoorde niets bijzonders. ‘Krekels?’ vroeg ik argwanend, want die maken geluiden waar mijn oren sinds een paar jaar niet meer bij kunnen en de hare nog wel. Nee, wel een soort getsjilp, maar toch weer anders.
We tuurden tussen de sparrentakken en zagen een paar vogeltjes fladderen en flutteren. Klein!!!! Winterkoninkjes, kon ik bedenken, maar het was al bijna donker. Ik pakte mijn telefoon, met de geweldige Merlin-app. Die maakt een opname van vogelgeluiden en identificeert ze ter plekke, met plaatje erbij. Een ‘great tit’ (koolmees), ja, en een merel. Dank je de koekoek, die wisten we zonder app ook nog wel. De huisdichteres nam de telefoon en liep een paar meter het kreupelhout in, onwelgevallige ontmoetingen met bronstige elanden en gifslangen riskerend.
Het gekke was, normale vogels zouden allang gevlucht zijn, maar deze hummeltjes niet. Ze dwarrelden met drie of vier naar beneden langs de stam, vermomd als berkenblaadjes leek het wel en ook weer omhoog (dat doen berkenblaadjes meestal niet). Op een gegeven moment leek het of er een op het scherm zou landen. En toen waren ze erbij: ‘Goldcrest’
Goudkam? Thuis zochten we het op: het goudhaantje. Was dat ooit niet de bijnaam van voetballer Johnny Rep? Ze wegen 4-7 gram, bij een lengte van 8 cm. En ook verder hadden die van ons zich volmaakt aan het profiel van de Vogelbescherming gehouden: in naaldbos, totaal niet schuw, etc. Ze trekken vaak samen op met mezen en hun roep is ultrasoon voor oudere mensen (op geluidsopnamen hoor ik ‘m trouwens wel).
En bij Natuurpunt vond ik dit: Goudhaantjes hebben doorgaans twee legsels per jaar, elk goed voor 10 jongen. Opvallend: beide legsels overlappen. Terwijl in het ene nest nog jongen zitten, begint het vrouwtje al aan de eileg in een tweede nest. Vanaf dat ogenblik neemt het mannetje de volledige broedzorg van het eerste nest op zich. Van zodra de jongen van het eerste nest zijn uitgevlogen en zelfstandig zijn, springt het mannetje bij in de broedzorg voor het tweede legsel.
Dus die nietige beestjes brengen met z’n tweeën zo’n twintig jongen tegelijk groot. Nou ja, groot… En nog iets: het zijn trekvogels. Die pluisbolletjes van 5 gram leggen met wat geluk honderden kilometers af. Toen het vandaag sneeuwde wou ik bijna een pindasnoer ophangen daar tussen de sparren, maar ja… goudhaantjes eten alleen insecten. Pech voor ze!
Prachtig verhaal, zeker voor een wat teruggetrokken stadsvogelaar als ik.
Met dank aan dit verhaal weet ik nu wat wij vorige winter hebben gehoord en gezien!
Zoals wel bij meer vogels het geval is, hoor je Goudhaantjes inderdaad meestal eerder dan je ze ziet. De Staartmees is ook zo’n soort.
Niet alle Goudhaantjes in Nederland zijn trekvogels. Sommigen verblijven hier het hele jaar, maar in de winter zijn er immigranten uit het noorden.
Het zijn, net als alle zangers met een dunne, puntige snavel, voornamelijk insecteneters, maar ik sluit niet uit dat ze, net als veel mezen, hun spijsverteringssysteem ‘s winters kunnen aanpassen aan het eten van zaden. Soorten als de Vink en Huismus hebben van nature een spijsverteringssysteem dat met zaden geen probleem heeft. Daarom hebben ze ook dikkere snavels, waarmee ze hardere zaden kunnen kraken. Aan de snavel herken je het hoofdvoedsel van de zangvogel. De insecten-etende zangers zonder aanpassingsvermogen wat voedsel betreft; dat zijn de èchte trekvogels.
De winter is wel dé tijd om Goudhaantjes te zien. Ze zitten dan vaak lager in bomen of struikgewas. In de zomer blijven ze vaak meer op hoogte en hoor je meestal meer dan je ziet.
Maar ze zien blijft altijd een feestje..