Puzzelroes

Een goeie roetsj? Ja, uitzonderlijk goed en zelden roetsjte ik intiemer en genoeglijker een nieuw jaar binnen.

We hadden afgesproken met vrienden, ze zouden hier blijven slapen. Bij de voorbereidingen (wij-de-bollen & beignets en jullie-de-bubbels?) viel tersluiks het woord ‘puzzel’ – een eufemisme voor ‘legpuzzel’, begreep ik. Duizend stukjes? Ik (argeloos als altijd) vond alles best; tegen 998, 1002 of 981.002 stukjes zou ik me evenmin hebben verzet. Het betrof een ‘gezicht op Zutphen’, met een bevroren vijver op de voorgrond en op de achtergrond als bonus hun eigen huis.

Mijn vrouw is een prof. Die heeft een wekelijkse puzzelavond bij haar moeder thuis. Ik mag ze als het zo uitkomt graag bezig zien samen; vingervlugheid en concentratie zijn verbluffend, om niet te zeggen angstaanjagend. Een tweemotorige turbo-puzzelmachine is het, die slechts door inslaande meteorieten of ander geweld tot haperen kan worden gebracht.

Ik kan me het plezier van hun gepuzzel goed voorstellen (soft-click!), maar voel geen enkele aanvechting mee te doen. Ik ben ongedurig, mijn eerste instinct is om niet passende stukjes hardhandig tot inschikkelijkheid te dwingen (geen soft-click?!? Pech, dan maar het doordruksysteem!). Mijn tweede instinct is om onwillige stukjes stiekem bij te knippen met een nagelschaartje.

Onze vrienden kwamen om half vier. Binnen een kwartier kwam de puzzel ter tafel. Nu dienden eerst de ideale condities te worden geschapen, zoals een gladde ondergrond, een raamwerk op maat (68×47 cm), felle belichting, parkeerplaatsen voor voorgesorteerde stukjes en nog zo wat. Een loep werd opgepoetst. Na een kort beraad over de te volgen tactiek (eerst de randen!) gingen veertig vingers bedrijvig aan het werk.

Niet overdrijven… dertig. Mijn rol in het geheel was meer een aansturende. Puzzelmanagement, zou ik het graag noemen (in plaats van incompatibiliteit en onvermogen).

En nadat ik (De Puzzeloppergod zij geprezen!) drie stukjes in de echt had verbonden, achtte ik het opportuun mij zachtjes terug te trekken. De anderen zouden beter tot hun recht komen zonder mij, wist ik.

In de 24 uur die volgden zag ik iets wonderlijks gebeuren. Op een paar verplichte onderbrekingen na (boerenkoolstamppot, Micha Wertheim, nationaal aftelmoment, nachtrust en ontbijt) zoog die puzzel de anderen onweerstaanbaar zijn invloedssfeer binnen.

Hij werd het epicentrum van hun bestaan. Hij eiste 90% van de beschikbare hersencapaciteit op en gijzelde hen fysiek – weggaan was onbespreekbaar zolang er nog weesstukjes op tafel lagen. Er vielen (aanvankelijk nog schertsend) woorden als ‘obsessie’, ‘verslaving’ en ‘hypnose’.

Klinkt dit onaangenaam? Jullie hebben het niet meegemaakt. Vanaf mijn bankstel hoorde ik ze zachtjes kirren en koeren, met incidenteel een kreuntje van gelukzaligheid of teleurstelling. Ook een enkele binnensmondse aanwijzing of vriendelijke correctie (‘nee, als je goed kijkt zie je dat het daar net niet helemaal aansluit’). Maar meestal was het stil, het soort stilte van woorden die hun plaats kennen en ruimte maken voor een diep gevoeld welbehagen, een verrukkelijke puzzelroes.

Ik was buitenstaander en binnenstaander tegelijk; hun plezier was ook het mijne. Ik maakte de fotoreportage, zorgde voor de catering, deed nekmassages, koos muziek als procesbegeleiding en leefde op mijn manier mee. Langzaam werden de open ruimtes van de afbeelding gevuld, als bij een dichtvriezende vijver. Oh, wacht…

Natuurlijk duurde het langer dan verwacht voor ie helemaal af was; er was een wirwar van takken en twijgen, er waren eindeloze rijen eeneiige rietstengels. Ik lag ondertussen tevreden op mijn bank en las een lang hoofdstuk over een stuitbevalling in een Fries dorp (bepaald geen goeie roetsj!).

En toen… toen… op 1 januari 2024 om 17… 18… 18.30…. 18.45… 19 uur, was daar de bevrijding. Het allerlaatste stukje kon gelegd. We feliciteerden elkaar. Bewonderden elkaar. Het was volbracht. Het Nieuwe Jaar kon nu echt beginnen.