Doemprofetie

Vorige week dompelde ik me onder in de absolute duisternis van Prophet Song, de dystopische roman van Paul Lynch die de 2023 Man Booker Prize won.

Literair is het een meeslepend (zij het tamelijk lastig) boek. Ik moest het af en toe wegleggen om bij te komen. Het speelt in een modern Ierland, waar een totalitair regime aan de macht is gekomen, dat steeds krachtiger zijn stempel drukt op het dagelijks leven. De precieze politieke toedracht doet er niet toe, die wordt opzettelijk in het vage gelaten; het verhaal draait om Eilish, een moeder die alles wat haar dierbaar is uit haar vingers ziet glippen, met angstaanjagende snelheid.

Haar man, werkzaam bij een onderwijsvakbond, wordt opgepakt bij een demonstratie en verdwijnt. Zoon Mark, bijna zeventien, ontduikt de dienstplicht, waarschijnlijk heeft hij zich aangesloten bij het rebellenleger. Ondertussen ziet Eilish machteloos toe hoe haar vader geestelijk afdrijft en worstelt ze met de zorg voor haar drie andere kinderen, onder wie een baby. De ontmanteling van alles wat tot voor kort nog vertrouwd en vanzelfsprekend leek, blijkt onstuitbaar. Zelden las ik een boek dat zo weinig ontsnappingsruimte biedt. En dat brute, alles vermalende systeem kwam me volstrekt realistisch voor, inclusief de manier waarop buren en kennissen er mee heulen of er van profiteren.

Zou ik het boek vijftien jaar geleden, toen de wereld stabieler was, net zo beklemmend hebben gevonden, vroeg ik mij af. In de goeie ouwe tijd dat ik Trump voor een bespottelijke, rijke clown hield, die weldra over zijn eigen flapschoenen zou struikelen? Toen Wilders slechts een streng beveiligde antireclame voor waterstofperoxide was in plaats van het boegbeeld van Nederland?

En hoe zal ik er over tien jaar tegenaan kijken? Als een overtrokken doemprofetie of als een waarschuwing vanaf de rand van de afgrond? Een noodkreet die nooit genegeerd had mogen worden?