Rory Stewart

Een autobiografisch boek van een ex-putjesschepper die in 450 pagina’s uitlegt dat er in het rioolstelsel veel viezigheid drijft, dat de Inspectie faalt, dat verstoppingen de doorstroom vaker wel dan niet beletten en dat stront stinkt…?

Voor ‘riool’ lees ‘de Engelse politiek van Cameron tot heden’ en voor ‘ex-putjesschepper’ lees Rory Stewart ‘(Conservative) en dan krijg je een idee met welke verwachtingen ik begon aan Politics on the Edge (vertaald als Op het scherpst van de snede).

Nu heb ik het uit en ja… de riolen deden hun reputatie eer aan. Maar die Stewart, wat een fenomeen! Voordat hij aan zijn politieke loopbaan begon was hij verbonden aan Harvard en was hij diplomaat in Indonesië. Tussen 2000 en 2002 (rond 9/11, ruwweg) wandelde hij 18 maanden solo door Pakistan, Iran, India en ten slotte Afghanistan. Niet bang voor een beetje en hooggeleerd, laten we het zo samenvatten.

Om in het Lagerhuis te komen, moet hij (‘first past the post’) winnen in het hem toegewezen kiesdistrict, Penrith and the Border, in Cumbria, in het dunbevolkte noordwesten van Engeland. Om het gebied te leren kennen (en om als outsider een kans te maken) bedenkt hij een wandeltocht die hem langs de meeste dorpen in dit constituency voert. Hij komt in het House of Commons en loopt als groentje braaf in de pas. Na vijf jaar wordt hij beloond met een ministerschap – waarbij ‘minister’ toch een soort krullenjongen is van een Secretary of State – bij kabinetsvergaderingen zijn ze niet aanwezig. Heel incidenteel mag Stewart een paar minuten op audiëntie bij olympiërs als Cameron of Theresa May.

Volkomen krankjorum in het systeem zijn de frequente ‘reshuffles’, waarbij de baantjes herverdeeld worden. Stewart beschrijft een onderhoud met Boris Johnson (die dan Buitenlandse Zaken doet). ‘I thought you could do Africa, Rory.’ Rory (kind aan huis in Afghanistan, Irak, etc) sputtert tegen. ‘I know nothing about Africa.’ ‘Come on, you know what the capital of Nigeria is, do you?’ Dus Afrika werd het – haastig inlezen en aan de bak!

Onder Liz Truss dient hij als Minister for the Environment. Ze bestelt direct na zijn aanstelling een rapport bij hem over de National Parks. Hij zegt toe het binnen vijf weken te voltooien. Alleen wil ze het binnen drie dagen. Ongeduldig flanst ze zelf een actieplan in elkaar en lanceert dat met veel bravoure in de pers. Het actieplan leidt niet tot actie. Dan krijgt Stewart te horen dat hij 20% moet bezuinigen op de parken. Hij verzet zich. Truss zakt tot 5%. Stewart rekent voor dat dat kruimelwerk is, waarop ze zich op haar hielen omdraait en de hele bezuiniging schrapt.

Het snelle rouleren van bewindslieden betekent ook dat de ambtenaren hen als passanten zien – én (in het geval van de ambitieuze, nog naïeve Rory) als onruststokers. Rory’s pogingen de beestachtige gevangenissen te verbeteren zijn heroïsch. Het boek is doordrenkt van zijn liefde voor Engeland en de verloedering doet hem pijn. Politici moeten weer schaamte kunnen voelen, houdt hij ons meermalen voor. Maar de moderne politicus bevindt zich in een mallemolen die voelen noch denken toestaat. De ‘three word slogan’, verder gaat het niet.

Een ander thema is het totaal ontbreken van een oprechte dialoog, het zonder politieke agenda afwegen van voors en tegens. ‘Political entrepreneurs’ noemt Stewart zijn opportunistische collega’s die met de populistische wind meewaaien. Hij stapte uit de Conservatieve Partij toen hij de strijd om het leiderschap verloor van Boris Johnson, wiens gebrek aan integriteit hij niet kon velen.

Het is net of ik hier een fanclub aan het oprichten ben. Het scheelt ook niet veel: ik ben diep onder de indruk van Stewarts ernst en idealisme in dit geestige, soms hilarische boek. Dit is een heel kort grappig intro-filmpje. Laat je niet afleiden door de geaffecteerde ‘Oxford voice’; ga verder met zijn pleidooi voor het afschaffen van korte gevangenisstraffen (bepaald geen Tory-stokpaardje). Of zijn liefdesverklaring bij de dreiging van Schotse onafhankelijkheid. En als het naar meer smaakt en je wilt een college van een uur zien over recente geschiedenis (zonder aantekeningen) kijk dan naar Populism, Aristotle and Hope.

Zet duizend zulke politici uit in Europa en dan krijg je die hoop. Voorlopig zie ik Stewart als een uniek fenomeen.